Morgen is het zover. Bunkerdag in Nederland! Zoals eerder vermeld, stellen wij een aantal van onze bunkers open. Hierbij nog een handig overzichtskaartje van onze locaties op Walcheren! Print het uit en neem het mee.
Tip: Klik de kaart aan voor de grote versie. Rechtsklik op de kaart, sla op en print hem uit.
Het hele programma van Bunkerdag vind je op onze website.
Bekijk ook het programmaboekje op de website van Bunkerdag want op Walcheren zijn veel meer bunkers geopend!
Veel bunkerplezier morgen en neem goed (waterdicht) schoeisel mee en een zaklamp. Een Bunkerdag toegangsbandje is op al onze locaties te verkrijgen.
In het programmaboekje van Bunkerdag is een foutje geslopen. De opengestelde bunker type 623 bij Koudekerke ligt aan de andere kant van de Koudekerkseweg. Parkeren kan op het doodlopende stukje weg. Vanaf daar is het 400 meter lopen naar de bunker. Bovenstaand kaartje toont de correctie situatie.
In de knik van de tankgracht liggen wel twee soortgelijke bunkers maar die zijn alleen van de buitenzijde te bezoeken.
In de communicatiebunker 618 in Park Toorenvliedt zijn onze vrijwilligers eind vorig jaar begonnen met de voorbereidingen om de telefoonruimte volgens het oorspronkelijke ontwerp uit 1944 te herstellen. Op zaterdag 25 mei op Bunkerdag zijn de indrukwekkende resultaten daarvan te bewonderen en kunnen bezoekers een blik terug in de tijd werpen.
Tijdens Bunkerdag bundelt Stichting Bunkerbehoud de krachten met Oorlogsmuseum Gdynia uit Axel (militaire voertuigen & materieel), Museum Wings to Victory (over de luchtoorlog in Zuid-West Nederland) en twee radio-zendamateurs die met morsecode, radio en een digitale Enigmamachine aan de slag gaan.
Tijdens de werkzaamheden werden sporen en restanten ontdekt van een oude scheidingswand, verborgen onder een houten vloerplaat. Deze vondst leidde tot de reconstructie van de wand volgens het originele ontwerp. Het team besloot echter om een deel van de wand open te houden, zodat bezoekers bij binnenkomst een compleet zicht krijgen op zowel de telefoonruimte als het berichtencentrum. Deze openstelling maakt het mogelijk om de ruimte en al zijn onderdelen, zoals beluchting, elektra en technische installaties, in één oogopslag te ervaren. Dit draagt bij aan het doel van de bunker: een unieke reis door de tijd bieden, waarin bezoekers bijzondere ruimtes kunnen zien die zijn ingericht achter kaders en wanden, maar ook ruimtes die van dichtbij te beleven zijn.
Naast de reconstructie van de telefoonruimte, zijn er ook voorbereidingen getroffen voor het plaatsen van een groot deel van de beluchtingsinstallaties aan de linkerzijde van de bunker, bij de radioruimtes. Dit vereiste nauwkeurige meet- en laswerkzaamheden, evenals het schilderen van de wanden en het geven van de juiste kleur aan de beluchtingssystemen. Hoewel de werkzaamheden nog niet volledig zijn afgerond, worden grote stappen gezet en vallen de puzzelstukjes langzaam op hun plaats.
Ook de gas- en pantserdeuren kregen aandacht. Dit delicate en tijdrovende werk vereist veel geduld, maar het restauratieteam, bestaande uit enthousiaste vrijwilligers, is vastberaden om een toprestauratie te realiseren.
Niet alleen de 618 is geopend maar ook onze observatiebunker type 143 bij de Oranjemolen in Vlissingen, de commandobunker type 621 gecamoufleerd als huis met pannendak bij Abeele, de kazemat voor machinegeweer type 623 bij Koudekerke en de twee bunkers van het Bunkermuseum Zoutelande, waar onder andere de bijzondere Duitse Kriegsmarine radiozender van Lorenz te zien waar wij eerder over berichtten.
Vrijwilligers van Stichting Bunkerbehoud geven in het ‘Weekend van verdedigingserfgoed’ op 20 en 21 april rondleidingen in twee bunkers uit de Koude Oorlog in Vlissingen.
Op zaterdag 20 en zondag 21 april is tussen 10.00-16.00 uur de bunker op de oude marinekazerne geopend. Adres: Oosterhavenweg 10, 4382 NK Vlissingen, Nederland.
De bunker/schuilgelegenheid werd in 1969 gelijktijdig met de marinekazerne gebouwd en bevindt zich onder de parkeerplaats. Deze H-vormige bunker bood plaats aan 600 personen, waaronder 300 werknemers van de kazerne en 300 bemanningsleden van eventuele mijnenvegers die in de haven aan de steiger lagen. Aan beide zijden van de bunker zijn doucheruimtes, afvoerkokers voor vervuilde kleding en uitgiftepunten voor schone kleding te vinden. Het onderkomen werkte in drie ploegen: één ploeg rustte uit in de rustruimtes, één ploeg sliep en één ploeg was buiten aan het werk. Hierdoor beschikt de bunker over uitgebreide ontsmettingsruimtes, omdat personeel vaak in en uit moest in gaspakken.
Door de jaren heen is de bunker niet toegankelijk geweest voor het publiek. Dankzij de bereidwilligheid van de huidige gebruikers, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers, is de locatie sporadisch open voor publiek, wat een unieke gelegenheid biedt om een bezoek te brengen. Tijdens het Weekend van het verdedigingserfgoed verzorgt stichting Bunkerbehoud rondleidingen.
Op zaterdag 20 april is tussen 10.00-16.00 uur de bunker op het terrein van de voormalige Zeeuwse Gasmaatschappij (ZEGAM) geopend. Adres: Paardenstraat 68, 4381 AJ Vlissingen, Nederland.
Tijdens de Koude Oorlog, rond 1965, werd op het terrein van de speeltuin een bunker gebouwd als onderdeel van de Bedrijfs Zelfbescherming (BZB) van de Zeeuwse Gasmaatschappij (ZEGAM). De ZEGAM, gevestigd aan de Paardenstraat, zag zich genoodzaakt deze bunker te construeren om haar personeel te beschermen. Als een cruciaal onderdeel van de vitale infrastructuur, vergelijkbaar met instanties als de PZEM en Rijkswaterstaat, was het noodzakelijk dat de ZEGAM voorzorgsmaatregelen nam om haar werknemers te beschermen.
De bunker diende als een operationele hub van waaruit de ZEGAM in tijden van oorlog of crisis het lokale gasnet kon repareren en beheren. Naast de bunker bevonden zich garages met voertuigen en reparatiemateriaal, wat de continuïteit van de dienstverlening waarborgde. Deze strategische locatie en faciliteiten waren van vitaal belang om ervoor te zorgen dat de ZEGAM haar taken kon blijven uitvoeren, zelfs onder de meest uitdagende omstandigheden.
Gewoonlijk is de bunker niet toegankelijk voor publiek, dus dit is een unieke kans om een blik te werpen. Vrijwilligers van de Stichting Bunkerbehoud zullen een toelichting geven op de details in deze bunker.
Stichting Bunkerbehoud heeft een unieke radiozender van de Kriegsmarine uit de Tweede Wereldoorlog verworven. Met een soortgelijke Lorenz zender stuurde het Duitse hoofdkwartier in Hotel Britannia tijdens de Slag om de Schelde door Enigma gecodeerde berichten naar eenheden rond de Westerschelde en hoofdkwartieren tot aan Berlijn. Vrijwilligers hebben het enorme gevaarte bij een privécollectie in Duitsland opgehaald. Auto Dijkwel/Oscar Autoverhuur in Ritthem stelde gratis een bus beschikbaar om de onderdelen van de radio op te halen.
De Lorenz ‘Ehrenmal’ Sender bestaat in verschillende uitvoeringen. Wij hebben de 200 Watt Doppelsender aan de collectie toegevoegd. De zender bestaat uit meerdere modules waaronder een zender voor lange golf (Lo200L36) en korte golf (Lo200K36), een spanningsregelaar en een omvormer. In totaal gaat het om twaalf modules. Ook hebben we voorschriften en andere documentatie over het apparaat bemachtigd. De compleet opgebouwde zender meet anderhalf bij twee meter en weegt zo’n 400 kilo.
De modules van de Lorenz-zender in de vrachtwagen.
De zender zal het komende seizoen tentoongesteld worden in het Bunkermuseum Zoutelande. Later hopen we een passende plek te vinden in de buurt van het voormalige Duitse hoofdkwartier van Hotel Britannia. De wens is uiteraard om hem te plaatsen in de daadwerkelijke commandobunker (type Fl 241) die nog altijd achter de boulevard ligt verscholen. Vanuit deze locatie werd de Duitse verdediging tijdens de Slag om de Schelde gevoerd.
De zijkanten van de kasten voor de zenders hebben de vorm van het Marine-Ehrenmal bij Laboe wat de eigenaardige naam verklaart.Het Marine-Ehrenmal bij Laboe.
De eigenaardige naam van de zender zou komen door de vorm van de aluminium ombouw, die veel gelijkenis vertoont met het Marine-Ehrenmal (Marine-monument) in Laboe aan de Oostzee.
Onze dank gaat uit naar onze vrijwilligers die voor dag en dauw op weg waren om de nieuwe collectiestukken op te halen en Auto Dijkwel/Oscar Autoverhuur voor het gratis verstrekken van een bestelbus.
Met de gesponsorde bus van Oscar Autoverhuur richting Duitsland.200 Watt Lorenz kortegolf zender. Nog grotendeels mechanisch.Vrijwilligers laden de onderdelen uit in Zoutelande.Hoe zat ‘ie ook alweer in elkaar?Opgebouwd en te zien in het Bunkermuseum.
Stichting Bunkerbehoud bestaat vandaag 25 jaar! Op 15 maart 1999 zetten Bert Compeer, Peter Heijkoop en Ruud Murk als eerste bestuursleden hun handtekeningen onder de statuten en was de stichting een feit. De eerste projecten bestonden uit de restauratie van een Nederland G-kazemat aan de Buitenhaven in Vlissingen en de openstelling van de Notbefehlsstelle aan de boulevard aldaar.
In korte tijd wist de stichting een goede verstandhouding met lokale overheden te ontwikkelen waardoor wij als eerste werden betrokken als het ging om fortificaties op Walcheren. Wanneer gebieden werden herontwikkeld, werd de stichting om advies gevraagd als er bunkers werden ontdekt. De lokale pers wist ons goed te vinden en er was een duidelijk momentum in de aandacht voor moderne verdedigingswerken.
Het ontgraven van de Nederlandse G-kazemat aan de Buitenhaven in Vlissingen in 1999.
Waar tot dan toe sloop de meest gekozen optie was door gemeenten en provincies kon Bunkerbehoud onderbouwd aangeven waarom men voor behoud moest gaan. Zo werden een aantal bunkers en complexen van de slopershamer gered. Zo werd een bunker type 634 bij voormalige PZEM-centrale gered (2001), liet men de luchtdoelbatterij bij Vrijburg met rust (2000), en werd ook de batterij Baskensburg niet gesloopt maar geïncorporeerd in de nieuwe woonwijk (2001).
Op 30 oktober 2004 krijgen de gedeputeerde en de Vlissingse wethouder o.a. economische zaken P. van der Maden een eerste rondleiding in de bunker bij de Oranjemolen in Vlissingen.
Begin van het millennium kreeg de stichting de kans om op twee locaties bunkers in beheer te nemen. Dat was het begin voor het Bunkermuseum Zoutelande en de openstelling van de observatiebunker type 143 bij de Oranjemolen in Vlissingen. Met het vertrouwen van overheden en instanties, mooie subsidiesbedragen en vooral de inzet van onze vrijwilligers werden in deze periode grote stappen gezet!
Koepel van de gesloopt bunker bij Breskens. Onze jarenlange strijd had niet mogen baten.
Niet altijd was er succes. In 2004 en 2005 werden, onlangs jaren acties van onze kant, meerdere bunkers in Breskens gesloopt, waaronder een zeldzame bunker voor een vestingmortier in een gepantserde koepel. Gezien de ontwikkelingen op het gebied van de aandacht voor de Atlantikwall in Nederland in de afgelopen tien jaar is het de vraag of de bunker met de kennis van nu nog gesloopt zou worden. De toeristische waarde van de vestingwerken heeft zich op Walcheren in ieder geval overduidelijk laten blijken.
Grote overwinning in 2014 was de volledige bescherming van het Landfront Vlissingen als Rijksmonument. Dat proces was in 2004 begonnen en de stichting schreef op verzoek van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en de provincie Zeeland de aanvraag voor de monumentenstatus.
Inmiddels hebben de bestuursleden van het eerste uur hun taken neergelegd maar zijn ze deels als vrijwilliger nog steeds actief voor de stichting. Na 25 jaar is Stichting Bunkerbehoud nog springlevend en beheren we meerdere locaties op Walcheren. Ook worden er actief battle field tours aangeboden aan scholen, militaire organisaties en andere geïnteresseerden en geven we waar mogelijk advies aan overheden bij vondsten van verdedigingswerken zoals in de recente jaren in Vlissingen (501 boulevard en verbandplaatsen Prins Hendrikweg).
Een werkdag bij de communicatiebunker 618 in Toorenvliedt, Middelburg. Na 25 jaar nog altijd enthousiaste vrijwilligers die de stichting dragen.
Het aantal bezoekers van onze locaties is na de coronacrisis weer in de lift, en ook weten nieuwe vrijwilligers en donateurs ons te vinden, maar dat mogen er altijd meer worden! Interesse om deel uit te maken van de komende jaren van de stichting? Meld je aan via deze pagina.
Een uitgebreid verhaal en de herinneringen van de eerste pioniers van de stichting verschijnt binnenkort op de website en in het Mededelingenblad. In dit herdenkingsjaar 80 jaar Slag om de Schelde zal de Stichting enkele bijzondere initiatieven ontplooien. Houd onze website en Facebookpagina dus in de gaten!
Het hoogtepunt van 2023 was toch wel de vondst van twee verbandplaatsen type 134 S bij de Prins Hendrikweg in Vlissingen. Niet alleen de bunkers zelf maar vooral de vondsten vertelden het bijzondere verhaal van het daadwerkelijke gebruik van deze locatie door duizenden Duitse militairen. De Atlantikwall was dagelijks onderdeel van de oorlogshandelingen. Hans Sakkers en Marc Machielse van onze stichting maakten in samenwerking met de Walcherse Archeologische Dienst in korte tijd een prachtig boek over de hospitalen binnen het Verteidigungsbereich Vlissingen.
Onze donateurs en vrijwilligers hebben het boek inmiddels thuis ontvangen als kerstgeschenk. Dank voor het harde werken en de financiële steun ook dit jaar.
Hans Sakkers zette een ander (bunker)boekproject tijdelijk in de ijskast om binnen recordtempo zijn uitgebreide kennis over de bunkerhospitalen en hun functie en gebruik tijdens de oorlog op papier te zetten. Marc Machielse tekende de gedetailleerde plattegronden en fotografeerde de vondsten en werkzaamheden ter plekke. De combinatie bunker en archeologie is nog weinig gepubliceerd waarmee het boek een waardevolle aanvulling op de bestaande literatuur is.
Wethouder Geoffrey Sips van de Gemeente Vlissingen spreekt het publiek toe tijdens de boekpresentatie op 15 december. (Foto: Conny den Heijer)
Vanaf deze plek wensen wij iedereen fijne feestdagen en een gelukkig 2024. Tot ziens op een van onze bunkerlocaties in het komende jaar! Ook donateur of vrijwilliger worden? U kunt zich op de website aanmelden.
Het boek ‘De twee bunkerhospitalen binnen het Verteidigungsbereich Vlissingen. Archeologie & archiefonderzoek’ telt 75 pagina’s, kost 16,50 euro en is nu te koop via Boekhandel ’t Spui te Vlissingen en het Polderhuis Westkapelle.
Bij de Prins Hendrikweg in Vlissingen zijn tijdens bouwwerkzaamheden twee bunkers ontdekt. Men ging er van uit dat het hele bunkercomplex dat hier lag in april 1980 gesloopt was. Van de twee bunkers die gevonden zijn, blijkt nu alleen het twee meter dikke dak gesloopt.
Samen met Walcherse Archeologische Dienst heeft Stichting Bunkerbehoud ter plekke onderzoek gedaan. Er werden een aantal vondsten gedaan waaronder twee bunkerkachels die zich nog in de bunker bevonden en enkele persoonlijke objecten van militairen zoals een laars. Ook het bunkernummer staat nog strak op de muur: Vlissingen 015-119 (steunpunt Vlissingen 015, bunker 119).
In september en oktober 1944 werden de restanten van het Duitse 15e leger van Zeeuws-Vlaanderen naar Vlissingen gevaren. Duizenden Duitse militairen konden zo ontkomen aan het geallieerde leger dat Antwerpen al had ingenomen. Er moeten in het hospitaalcomplex bij de Prins Hendrikweg een groot aantal gewonden zijn opgelapt in de hospitaalbunker (type 118c). Voor de minder zware gevallen en om uit te zieken waren twee verbandplaatsen van het type 134S (Sani: geneeskundig) gebouwd. Dit was een aangepast ontwerp van de munitiebunker type 134, met een verbreding in de loopgang om het manoeuvreren met brancards makkelijker te maken.
Onze vrijwilliger Henk Adriaanse maakte enkele foto’s van de eerste onderzochte bunker.
De bunker had vleugelmuren die de toegangen beschermden.
Op de muren zijn nog restanten van wandbekleding te zien. Typisch voor deze sector.
Een aantal jaar geleden konden we van het Oorlogsmuseum Middelstum een zeldzame Panzer Beobachtungs Fernrohr 2 overnemen. Dit is het type periscoop dat werd gebruikt in de koepels van onze artillerie-observatiebunkers type 143 in Vlissingen en Zoutelande. Er miste echter nog een belangrijk onderdeel.
Blijven opletten leverde deze week een prachtige vondst op. We hebben namelijk het oculair-gedeelte gevonden zodat we de periscoop weer completer kunnen maken! De kans dat deze twee delen ook oorspronkelijk bij elkaar hoorden is overigens heel groot.
Het betekent dat we twee van deze periscopen in de collectie hebben en in principe in beide museumbunkers een bijpassende periscoop hebben! De stichting bezit overigens een uitgebreide collectie bunkeroptieken die zijn gebruikt voor de waarneming vanuit bunkers op Walcheren. Ze vormden een belangrijk onderdeel van de gevechtskracht van deze bunkers.
Een Panzer Beobachtungs Fernrohr 2 tijdens een open dag in de artillerie-observatiebunker type 143 bij de Oranjemolen in Vlissingen.
Op dit moment is het de enige plek in Europa waar je een dergelijke periscoop in de oorspronkelijke positie kunt zien. Bij Warschau in Polen wordt overigens aan de weg getimmerd met de restauratie van een soortgelijke maar grotere bunker van het type 120a. De koepel (een type 441P01 voor de kenners) wordt teruggebracht in originele staat, inclusief draaiende koepelvloer en deels reproductie PBF 2.
Het tweede exemplaar van de periscoop (met reservekop) die we een aantal jaar geleden konden overnemen.Deze miste het oculairgedeelte (links).Het gevonden oculairgedeelte waarmee we de periscoop compleet kunnen maken.
